اساسنامه ديوان بين‌المللي دادگستري

ماده 1- ديوان بين‌ المللي دادگستري كه به موجب منشور ملل متحد به عنوان ركن مهم قضايي سازمان تأسيس شده بر طبق مقررات اين اساسنامه ‌تشكيل يافته و انجام وظيفه خواهد نمود.

فصل اول

در تشكيل ديوان

ماده 2- ديوان بين‌المللي دادگستري عبارت است از يك هيأت قضات مستقل كه بدون توجه به مليت آنها، از ميان كساني انتخاب مي‌گردند كه عاليترين‌ مقام اخلاقي را دارا بوده و هر يك واجد شرايطي باشند كه براي انجام مشاغل عالي قضايي در كشور خود لازم مي‌ باشد و يا از جمله متبحرين در علم ‌حقوق باشند كه تخصص آنها در حقوق بين ‌المللي شهرت به سزايي دارد.

ماده 3-  ديوان مزبور مركب است از پانزده عضو بدون اين كه در ميان آنها بيش از يك نفر تبعه همان دولت باشد.

تبصره: در اين مورد كسي كه ممكن است تبعه بيش از يك دولت محسوب گردد تبعه كشوري محسوب خواهد شد كه معمولاً در آن جا حقوق مدني و‌سياسي خود را به موقع اجرا مي ‌گذارد.

ماده 4- اعضاء ديوان بين‌المللي دادگستري را مجمع عمومي و شوراي امنيت از ميان صورت اشخاصي كه به وسيله دستجات ملي مربوط به ديوان دائمي ‌داوري پيشنهاد مي‌ گردند بر طبق مقررات زير انتخاب مي‌ نمايند:

تبصره: در مورد اعضاء ملل متحد كه در ديوان دائمي داوري نماينده ندارند داوطلبان به وسيله دستجات ملي پيشنهاد خواهند شد كه دولتهاي آن اعضاء ‌براي اين منظور و بر طبق شرايطي كه به موجب ماده 44 قرارداد لاهه مورخ 1907 راجع به تسويه مسالمت ‌آميز اختلافات بين ‌المللي، براي اعضاء ديوان ‌دائمي داوري مقرر است معين مي ‌نمايند.

‌ماده 5- سه ماه قبل از تاريخ انتخابات، رئيس كل دبيرخانه ملل متحد اعضاء ديوان دائمي داوري را كه تبعه دولتهاي امضا كننده اين اساسنامه مي‌ باشند و ‌همچنين اعضاء دستجات ملي را كه بر طبق فقره دوم ماده 4 معين شده‌ اند كتباً دعوت مي‌ نمايد تا در مدت معيني به معرفي اشخاصي كه موقعيت اشغال ‌مقام عضويت ديوان بين ‌المللي دادگستري را حائز مي‌ باشند مبادرت كنند.

تبصره: هيچ دسته‌ اي نمي‌ تواند در هيچ مورد بيش از چهار نفر كه منتها دو نفر آنها از مليت خود آن دسته باشد، معرفي كند و در هيچ موقع ممكن نيست‌ بيش از دو برابر عده جاهاي خالي پيشنهاد نمود.

‌ماده 6- به هر دسته ملي توصيه مي ‌شود كه قبل از اقدام به تعيين داوطلبان از عاليترين ديوان قضايي و از دانشكده‌ هاي حقوق و فرهنگستانهاي ملي و‌ شعبات ملي فرهنگستانهاي بين‌ المللي كه مخصوص مطالعات در علم حقوق مي ‌باشند استشاره نمايد.

ماده 7- رئيس كل دبيرخانه صورتي از اسامي كساني را كه به اين طريق معرفي شده‌ اند به ترتيب حروف تهجي تنظيم مي ‌نمايد فقط اين اشخاص قابل‌ انتخاب خواهند بود مگر در موردي كه به موجب فقره دوم از ماده 12 پيش ‌بيني شده است.

تبصره: رئيس كل دبيرخانه اين صورت را به اطلاع مجمع عمومي و شوراي امنيت مي ‌رساند.

ماده 8- مجمع عمومي و شوراي امنيت هر يك مستقلاً اعضاء ديوان را انتخاب مي ‌نمايند.
‌ماده 9- در هر انتخاب انتخاب‌ كنندگان بايد در مد نظر بگيرند كه اشخاصي كه براي عضويت ديوان بين ‌المللي دادگستري معين مي ‌شوند نه فقط بايد ‌شخصاً داراي شرايط مقرر باشند بلكه مجموعاً بتوانند نماينده اقسام بزرگ تمدنها و مهمترين اسلوبهاي قضايي جهان نيز باشند.

‌ماده 10- كساني منتخب محسوب مي‌گردند كه هم در مجمع عمومي و هم در شوراي امنيت داراي اكثريت تام بوده‌اند.

تبصره یک: در رأي شوراي امنيت خواه براي انتخاب قضات و خواه براي تعيين اعضاء كميسيون مقرر در ماده 12 هيچ فرقي بين اعضاء دائم و غير دائم شوراي امنيت ‌گذاشته نخواهد شد.

تبصره دو: هر گاه آراء مجمع عمومي و شوراي امنيت به بيش از يك نفر از اتباع يك دولت داده شود فقط مسن ‌ترين آنها انتخاب مي‌گردد.

ماده 11- هر گاه پس از جلسه اول انتخابات باز صندليهاي خالي باقي بماند به طريق مذكور فوق به انتخابات دوم و در صورت لزوم به انتخابات سوم‌ نيز مبادرت مي ‌گردد.

ماده 12- هر گاه پس از سومين جلسه انتخابات باز صندلي خالي بماند، ممكن است در هر موقع، خواه به درخواست مجمع عمومي و خواه به درخواست ‌شوراي امنيت، كميسيون ميانجي، مركب از شش عضو كه سه نفر از آنها را مجمع عمومي و سه نفر ديگر را شوراي امنيت معين مي ‌كند، تشكيل شود تا ‌براي هر صندلي خالي اسم يك نفر را به اكثريت تام معين و آن را به منظور انتخاب جداگانه به مجمع عمومي و به شوراي امنيت پيشنهاد كنند.

تبصره یک: كميسيون ميانجي مي ‌تواند، اسم هر شخصي را كه داراي شرايط مقرر بوده و حائز اتفاق آراء اعضاء كميسيون باشد در صورت اسامي خود منظور ‌دارد، ولو اين كه اسم آن شخص در صورت اسامي اشخاصي كه به موجب ماده 7 معرفي شده‌ اند موجود نباشد.

تبصره دو: هر گاه كميسيون ميانجي تشخيص دهد كه نمي ‌تواند به تأمين انتخاب موفق گردد اعضاء ديوان بين ‌المللي دادگستري كه قبلاً معين شده‌ اند جاهاي‌خالي را در مدتي كه از طرف شوراي امنيت معين مي ‌شود و از ميان اشخاصي كه در مجمع عمومي و در شوراي امنيت داراي رأي بوده‌ اند پر مي ‌كنند.

تبصره سه: هر گاه آراء قضات متساوياً تقسيم شود رأي مسن‌ترين آنها قاطع خواهد بود.
‌ماده 13- اعضاء ديوان بين ‌المللي دادگستري براي مدت 9 سال انتخاب شده و قابل تجديد انتخابات نيز خواهند بود معذلك در مورد قضاتي كه در انتخابات‌اولي اعضاء ديوان معين مي‌گردند مأموريت پنج نفر از آنها در انقضاي سه سال و مأموريت پنج نفر ديگر در آخر شش سال خاتمه‌ پذير مي‌ شود.

تبصره یک: قضاتي را كه مأموريت آنها بايد در دوره اولي سه ‌ساله و شش‌ ساله خاتمه يابد رئيس كل دبيرخانه فوراً پس از ختم اولين انتخابات به وسيله قرعه‌ معين مي‌ كند.

تبصره دو: اعضاء ديوان مادام كه جانشين آنها معين نشده است در شغل خود باقي خواهند بود و پس از تعيين جانشين نيز به كارهايي كه قبلاً به آنها رجوع‌ شده است رسيدگي خواهند كرد.

تبصره سه: در صورت استعفاي يكي از اعضاء ديوان بين ‌المللي دادگستري آن استعفاء به رئيس ديوان مزبور داده مي ‌شود تا به رئيس كل دبيرخانه ابلاغ گردد به‌ محض اين ابلاغ صندلي عضو مستعفي خالي محسوب مي‌ شود.

ماده 14- پر كردن صندليهاي خالي با قيد رعايت ترتيب ذيل به همان طريقي به عمل مي‌ آيد كه براي انتخابات اولي مقرر است، رئيس كل دبيرخانه بايد ‌در ظرف يك ماه از تاريخ خالي شدن صندلي دعوتي را كه به موجب ماده 5 مقرر شده به عمل آورد و تاريخ انتخابات به وسيله شوراي امنيت معين ‌خواهد شد.

ماده 15- مدت مأموريت عضو منتخب به جاي عضو ديگري كه هنوز مدت مأموريت او تمام نشده است همان بقيه مدت سلف او خواهد بود.

ماده 16- اعضاء ديوان نمي ‌توانند هيچ مأموريت سياسي يا اداري به عهده بگيرند و يا به شغلي مشتغل گردند كه جنبه حرفه‌ اي داشته باشد.

تبصره: در صورت ترديد حكم ديوان قطعي است.

ماده 17- اعضاء ديوان نمي ‌توانند در هيچ كاري سمت نمايندگي يا مشاوري يا وكالت داشته باشند.

تبصره یک: آنها نمي ‌توانند در تسويه هيچ كاري كه سابقاً در آن كار به سمت نمايندگي يا مشاوري و يا وكالت يكي از طرفين و يا به سمت عضويت يك محكمه ‌ملي و يا بين ‌المللي و يا يك هيأت تحقيقي و يا به هر عنوان ديگري مداخله داشته ‌اند شركت كنند.

تبصره دو: در صورت ترديد حكم ديوان قاطع خواهد بود.

ماده 18- اعضاء ديوان را نمي ‌توان از شغل خود منفصل نمود مگر در صورتي كه ساير اعضاء متفقاً رأي دهند كه ديگر آن عضو واجد شرايط مقرر نمي ‌باشد.

تبصره یک: دفتردار ديوان مراتب را رسماً به رئيس كل دبيرخانه اطلاع مي ‌دهد.

تبصره دو: به محض اين ابلاغ صندلي عضو منفصل خالي محسوب مي‌ شود.

ماده 19- اعضاء ديوان در اجراء وظايف خود داراي مزايا و مصونيتهاي سياسي خواهند بود.

ماده 20- هر عضو ديوان بايد قبل از تصدي شغل خود در جلسه علني رسماً تعهد نمايد كه مشاغل خود را در كمال بيطرفي و از روي نهايت وجدان‌انجام خواهد داد.

ماده 21- ديوان بين ‌المللي دادگستري رئيس و نايب رئيس خود را براي مدت سه سال معين مي‌نمايد و تجديد انتخاب آنها جايز است.

تبصره: ديوان دفتردار و هر كارمند ديگري را كه لازم باشد معين مي ‌نمايد.

‌ماده 22- مقر ديوان بين ‌المللي دادگستري در لاهه خواهد بود. معذلك ديوان مزبور مي ‌تواند در صورتي كه مناسب بداند در جاي ديگر منعقد گشته و اجراي ‌وظيفه نمايد.

تبصره: رئيس و دفتردار ديوان در مقر ديوان مقيم خواهند بود.

ماده 23- ديوان بين ‌المللي دادگستري هميشه در حال اشتغال خواهد بود مگر هنگام تعطيلات قضايي كه اوقات و مدت آن را خود ديوان معين مي ‌نمايد.

تبصره یک: اعضاء ديوان حق گرفتن مرخصيهاي مرتب دارند. تاريخ و مدت اين مرخصيها را خود ديوان و با در نظر گرفتن مسافت بين لاهه و خانه اصلي ‌اعضاء معين خواهد نمود.

جز در موارد مرخصي و يا عدم امكان حضور به علت ناخوشي يا به هر علت مهم ديگري كه صحت آن را رئيس ديوان تشخيص مي‌ دهد اعضاء ‌ديوان بين ‌المللي دادگستري بايد هميشه تحت اختيار ديوان مزبور باشند.

‌ماده 24- هر گاه نظر به علت خاصي يكي از اعضاي ديوان تشخيص دهد كه نبايد در رسيدگي به يك كار معيني شركت نمايد مراتب را به اطلاع رئيس ‌مي ‌رساند.

تبصره: هر گاه در چنين موردي بين رئيس و عضو ديوان اختلاف نظر باشد رأي خود ديوان قاطع خواهد بود.

ماده 25- ديوان بين ‌المللي دادگستري بايد اختيارات خود را در جلسه علني انجام دهد مگر اين كه به موجب اين اساسنامه استثناي صريح شده باشد.

تبصره یک: با قيد اين كه عده قضات حاضر براي تشكيل ديوان بين‌ المللي دادگستري به كمتر از دوازده نرسد، نظامنامه ديوان مزبور مي ‌تواند مقرر دارد كه يك يا‌ چند نفر از قضات به نوبت و بر حسب اوضاع ممكن است از شركت در جلسات معاف گردند.

تبصره دو: براي اين كه ديوان بتواند تشكيل گردد حد نصاب نه نفر كافي خواهد بود.

 ادامه مطلب در بخش دوم